De stilte die spreekt, mijmeringen bij de expo Lacuna
Yves Joris  in The Art Couch

De ruimte van cultuurhuis De Bijl in Zoersel ademt rust. Hier geen dwingende overdaad aan woorden of drukke narratieven die de bezoeker bij de hand nemen en zachtjes doch onverbiddelijk naar een eindconclusie leiden. Nee, wat hier hangt, wat hier klinkt en trilt, vraagt enkel om stilte. Om aanwezigheid. Om die kalme, doch krachtige bereidheid om te luisteren naar wat er niet gezegd wordt, naar wat zich bevindt in de lacunae/lacunes.

‍ 

Kiezen is verliezen. Elk van de deelnemende kunstenaars zou een eigen platform moeten krijgen, maar daarvoor ontbreekt me de tijd. Daarom vraag ik nederige excuses aan Diederik Boyen, Karl Brabants, Trui Demarcke, Jean De Groote, Ann Grillet, Maja Jantar, Ine Lammers, Shelley Meert, Franky Michielsen, Bart Vandevijvere, Kelly Willems en curator-kunstenaar Frie J.Jacobs. 

Tussen klanken en leegtes

George De Decker, een meester in de onzichtbare kunst van het verbinden, geeft deze tentoonstelling een van de vele ankerpunten. Zijn werk verkent al jaren de grenzen tussen klank en beeld, tussen chaos en structuur, tussen wat is en wat ontbreekt. De titel van de tentoonstelling, Lacuna, lijkt dan ook haast een directe vertaling van zijn artistieke ethos. Een lacune is een leegte, maar niet zomaar een afwezigheid. Het is een belofte, een ruimte waarin het ongeziene en ongehoorde zich op fluistertoon kan laten voelen.

In de exporuimte hangt De Deckers werk Die Bezwingung des Chaos. De 64 stalen platen kreeg de kunstenaar ooit cadeau in 2010. Ze dienden ooit als decorelementen voor ‘Quad’ van Samuel Beckett.  Nu herbeleven ze met Die Bezwingung des Chaos, een titel die weerklinkt in de klassieke strijd van de kunstenaar, een artistieke revival en trachten de wereld te vangen in een structuur die recht doet aan zijn complexiteit. Dit werk, een assemblage van lijnen, texturen en vlakken, voelt als een landschap dat weigert zichzelf volledig prijs te geven. Je denkt te weten wat je ziet, maar telkens lijkt een fragment zich te onttrekken aan je blik. Is het een landschap, een herinnering, een klankbeeld?

De kracht van De Deckers oeuvre ligt in dat ongrijpbare, die permanente verschuiving tussen wat je denkt te begrijpen en wat je voelt maar niet kan benoemen. Frie J. Jacobs, wiens tekst als rode draad door de tentoonstelling loopt, vat het treffend samen: “Het is een gemis dat blijft bewegen, een lacune die ons uitnodigt om te blijven zoeken.”

De maan als spiegel

In de inleidende tekst van deze tentoonstelling wordt cultuurfilosoof Walter Weyns aangehaald, die de maan beschrijft als een van de eerste ‘dingen’ die door de mens werden gelezen. De maan, dat tijdloze, koele oog in de nacht, spiegelt niet alleen licht, maar ook onze diepste verlangens. Ze is overal en nergens, een constante herinnering aan wat onbereikbaar is.

De werken in Lacuna dragen diezelfde betovering. Net als de maan bieden ze geen antwoorden, maar zetten ze aan tot vragen. Wat zien we werkelijk? En wat is er dat zich achter deze beelden schuilhoudt? De stilte in deze tentoonstelling is geen leegte, maar een uitnodiging. Een ruimte waarin ons innerlijke geruis tot bedaren kan komen, zodat we opnieuw kunnen luisteren.

Een verloren taal

Kapoor, Jankélévitch, Goethe — grote namen die in woorden trachtten te beschrijven wat eigenlijk niet gezegd kan worden. Kunst begint waar woorden falen. En dat is misschien de grootste kracht van deze tentoonstelling: ze wijst op dat wat ons verloren ging, maar wat diep in ons nog altijd weerklinkt. Een taal zonder woorden, een oertaal die spreekt in beelden, in klanken, in het ritme van onze ademhaling.

Jacobs’ tekst is hierbij geen uitleg, maar een gids die ons helpt dat verloren contact te herstellen. “Waar de woorden ophouden gesproken te worden, kan de mens niets anders meer dan zingen, dansen, schilderen, tekenen,” schrijft hij. Het zijn geen vrijblijvende woorden; het is een uitnodiging om voorbij het rationele te kijken en te luisteren.

Heimwee naar het onbekende

Door de tentoonstelling waart een dieper gevoel van melancholie, een heimwee naar iets wat we niet kennen, maar toch voelen. Het is dat knagende besef van iets onbenoembaars dat ons mist, iets dat we ooit kenden, maar verloren. De werken in Lacuna raken aan die heimwee, die innerlijke lacune waar we vaak niet naar durven kijken.

Misschien is dat waarom deze tentoonstelling zo intens voelt. Niet omdat ze overweldigt, maar juist omdat ze ons stil maakt. Omdat ze ons confronteert met wat we niet weten en nooit zullen weten. De stilte hier is geen einde, maar een begin. Een aanzet tot een andere manier van kijken, luisteren en voelen.

Het zwijgen van de kunst

“Door te zwijgen, zie je helderder,” zei Gandhi, en de werken in de expo lijken dat credo te belichamen. Ze spreken zonder woorden, fluisteren zonder stem. Ze herinneren ons eraan dat kunst, net als de natuur, niets wil verklaren, maar enkel wil zijn. In die stilte ligt hun kracht, hun vermogen om iets in ons wakker te maken dat we zelf niet volledig begrijpen.

Wanneer u door de zalen van De Bijl wandelt, laat u dan niet misleiden door de schijnbare eenvoud. Luister naar wat de werken u proberen te zeggen. Niet in woorden, maar in die verloren taal die zich bevindt tussen beeld en klank, tussen wat is en wat ontbreekt. Misschien hoort u iets wat u nog nooit eerder heeft gehoord. Misschien voelt u iets wat u niet kunt benoemen.

En dat, beste bezoeker, is de magie van Lacuna. Een tentoonstelling die niet alleen gezien, maar ook gehoord moet worden in haar diepe en betekenisvolle stilte.